Nad Niemnem, powieść pozytywistyczna Elizy Orzeszkowej, ukazuje panoramę polskiego społeczeństwa XIX wieku, nawiązując jednocześnie do powstania styczniowego.

Wśród malowniczej nadniemeńskiej przyrody, rozgrywają się ludzkie dramaty.

„Dzień był letni i świąteczny. Wszystko na świecie jaśniało, kwitło, pachniało, śpiewało. Ciepło i radość lały się z błękitnego nieba i złotego słońca; radość i upojenie tryskały znad pól porosłych zielonym zbożem; radość i złota swoboda śpiewały chórem ptaków i owadów nad równiną w gorącym powietrzu, nad niewielkimi wzgórzami, w okrywających je bukietach iglastych i liściastych drzew...”.